ارز فیات به ارزهای سنتی دولتی گفته می‌شود که توسط دولت یا بانک مرکزی یک کشور صادر می‌شود و ارزش آن بر اساس قانون و تصمیمات حکومت استوار است. این ارزها اعمال مالیات، معاملات تجاری، و دیگر تعاملات اقتصادی در داخل یک کشور را تنظیم می‌کنند. به عنوان مثال، دلار آمریکا، یورو اروپا یا ین ژاپن از جمله ارزهای فیات هستند. در دنیای امروز، ارز فیاتFiat Currency به عنوان پول رایج جهانی شناخته می‌شود. این ارز که در قالب اسکناس و سکه در دسترس است، توسط دولتها منتشر شده و ارزش آن توسط دولت تضمین می‌شود.
از سوی دیگر، ارزهای دیجیتال یا ارزهای رمزنگاری شده، مثل بیت‌کوین، اتریوم و دیگر ارزهای مبتنی بر فناوری بلاکچین، به عنوان ارزهای دیجیتال شناخته می‌شوند. این ارزها بر پایه فناوری رمزنگاری برای امنیت و تأیید تراکنش‌ها کار می‌کنند و بدون واسطه مرکزی مانند بانک یا دولت عمل می‌کنند. ارزهای فیات اغلب به صورت فیزیکی و الکترونیکی در چرخه اقتصادی یک کشور حضور دارند، در حالی که ارزهای دیجیتال به صورت اکثرا الکترونیکی و بدون وجود نقدینگی فیزیکی تبادل می‌شوند.
ارز فیات چیست؟ تاریخچه ارز فیات از گذشته تا به امروز
ریشه‌های ارز فیات به قرن 17 میلادی بازمی‌گردد، زمانی که دولتها شروع به چاپ پول بدون پشتوانه طلا کردند. این اقدام به منظور تسهیل معاملات تجاری و تحریک اقتصاد انجام شد. در ایران نیز، از سال 1313 شمسی، ارز فیات جایگزین پول رایج قبلی، یعنی قران، شد. در اوایل قرن 17، بانکها و دولتها اسناد پولی خود را به عنوان پول شروع کردند. این اسناد ابتدایی‌ترین نسخه‌های پول فیات بودند که قابل تبدیل به طلا یا نقره بودند. در قرن 19، استفاده از طلا و نقره به عنوان پول ملی کاهش یافت و پول کاغذی به عنوان پول ملی معرفی شد.
پشتوانه ارز فیات چه چیزی است؟
پول فیات یا پول بدون پشتوانه، پولی است که توسط بانک‌های مرکزی کشورها صادر می‌شود و هیچ پشتوانه‌ای به جز حمایت دولت ندارد. به عبارت دیگر، ارزش پول فیات بر اساس اعتماد عمومی به ناشران آن به دست می‌آید. پشتوانه ارز فیات، اعتبار و اعتمادی است که مردم به دولت صادرکننده آن دارند.
به عبارت دیگر، ارزش ارز فیات به این بستگی دارد که مردم آن را به عنوان پول بپذیرند و حاضر باشند بابت آن کالا و خدمات مبادله کنند. این اعتماد می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی مانند ثبات اقتصادی، کارآمدی دولت و شفافیت در عملکرد دولت باشد. برای مثال، اگر دولت یک کشور دچار بحران اقتصادی شود، ممکن است اعتماد مردم به آن کاهش یابد و ارزش ارز فیات آن کشور نیز کاهش یابد.
دلیل جایگزینی طلا با ارز فیات
تا پیش از ظهور ارز فیات، پول رایج کشورها به طلا یا نقره گره خورده بود. این بدان معنا بود که هر واحد پول، معادل مقدار مشخصی طلا یا نقره بود. با این حال، با پیشرفت تکنولوژی و گسترش تجارت جهانی، این سیستم مشکلاتی ایجاد کرد. برای مثال، حمل و نقل طلا و نقره برای معاملات تجاری بسیار دشوار بود. بنابراین، دولتها شروع به چاپ پول بدون پشتوانه طلا کردند. این اقدام مزایای زیادی داشت. از جمله این مزایا می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
تسهیل معاملات تجاری
وقتی ارزهای فیات متولد شدند، با حذف نیاز به حمل و نقل طلا و نقره، معاملات تجاری بسیار ساده‌تر شد. ارزهای فیات نقش بسیار مهمی در تسهیل معاملات تجاری دارند. برخی از راه‌هایی که ارز فیات به تسهیل معاملات کمک می‌کند عبارتند از:
- قابلیت تقسیم واحد: پول فیات به دلیل قابلیت تقسیم به واحدهای کوچکتر، امکان انجام معاملات با مقدار دقیق را فراهم می‌کند. این ویژگی به کسب‌وکارها و افراد این امکان را می‌دهد مبالغ دقیقی را برای خرید یا فروش کالاها و خدمات استفاده کنند.
- پذیرش گسترده: ارزهای فیات به دلیل پذیرش گسترده در سطح بین‌المللی، به کاربران امکان می‌دهند تا به راحتی در معاملات بین‌المللی شرکت کنند. این امکان باعث سهولت تبادل کالا و خدمات بین کشورها و افراد می‌شود.
- استقرار سیستم بانکی: معمولاً ارزهای فیات با استقرار سیستم بانکی مرکزی هر کشور همراه هستند. این سیستم بانکی امکان انجام تراکنش‌های امن، پیگیری دقیق اطلاعات مالی و اعتبار سازی را برای معاملات تجاری فراهم می‌کند.
- پشتوانه حکومت و نظام مالی: ارزهای فیات بیشترین ارتباط را با حکومت و نظام مالی هر کشور دارند. این ارتباط باعث اطمینان و اعتماد بیشتر در معاملات تجاری می‌شود.
- کنترل تورم و سیاست‌های پولی: حکومت‌ها و بانک‌های مرکزی معمولاً توانایی کنترل تورم و سیاست‌های پولی را دارند که به پایداری اقتصاد و اعتماد به ارز فیات کمک می‌کند.
این ویژگی‌ها باعث می‌شود که ارزهای فیات به عنوان وسیله‌ی اصلی در معاملات تجاری جهانی و داخلی به کار گرفته شوند و نقش مهمی در ساختار اقتصادهای جهانی ایفا کنند.
تحریک اقتصاد
چاپ پول بدون پشتوانه، می‌تواند به تحریک اقتصاد و ایجاد اشتغال کمک کند. ارز فیات را می‌توان به عنوان پول دولت در نظر گرفت. دولتها می‌توانند با چاپ پول فیات، میزان پول در گردش را افزایش دهند. این امر می‌تواند سبب افزایش تقاضا برای کالاها و خدمات شود و به همین ترتیب، منجر به افزایش تولید و اشتغال شود.
چاپ پول باعث می‌شود که تولیدکنندگان کالاها و خدمات، برای پاسخگویی به این افزایش تقاضا، تولید خود را افزایش دهند. افزایش تولید، منجر به افزایش اشتغال در آن کشور می‌شود. البته، افزایش ناگهانی عرضه پول فیات می‌تواند منجر به افزایش تورم نیز شود.
افزایش کنترل دولت بر اقتصاد
دولتها با چاپ پول بدون پشتوانه، می‌توانند میزان عرضه پول در اقتصاد را کنترل کنند.
مزایا و معایب پول فیات
مزایا:
قابلیت حمل و نگهداری آسان: پول فیات به راحتی قابل حمل و نگهداری است و برای انجام معاملات بسیار مناسب است.
قابلیت اعتماد بالا: ارزش پول فیات به دلیل اعتماد عمومی به دولت صادرکننده آن، نسبتاً پایدار است.
کنترل آسان توسط دولت: دولتها می‌توانند با چاپ پول بدون پشتوانه، میزان عرضه پول در اقتصاد را کنترل کنند.
معایب:
افزایش تورم: اگر دولتها بیش از حد پول فیات منتشر کنند، می‌تواند منجر به افزایش تورم شود، که باعث کاهش ارزش پول در برابر کالاها و خدمات می‌شود.
وابستگی به دولت: ارزش پول فیات به دولت صادرکننده آن بستگی دارد. اگر دولت با بحران مالی مواجه شود، ممکن است ارزش پول فیات کاهش یابد.
تقلب‌پذیری: پول فیات به راحتی می‌تواند جعل شود، که می‌تواند مشکلاتی در زمینه امنیت مالی ایجاد کند.
چه تفاوتی میان ارز های دیجیتال و پول فیات وجود دارد؟
ارزهای دیجیتال مانند بیت کوین، نوع جدیدی از پول هستند که بر اساس فناوری بلاکچین ایجاد شده‌اند. ارزهای دیجیتال نیز مانند ارز فیات، پشتوانه فیزیکی ندارند و ارزش آنها توسط عرضه و تقاضا تعیین می‌شود. با این حال، ارزهای دیجیتال دارای تفاوت‌های اساسی با ارز فیات هستند، از جمله:
- غیرمتمرکز بودن: ارزهای دیجیتال توسط هیچ نهاد مرکزی کنترل نمی‌شوند و در شبکه‌ای غیرمتمرکز به نام بلاکچین منتشر می‌شوند. در صرافی هم قابل تبدیل به پول فیات هستند.
- شفافیت: تمام تراکنش‌های ارزهای دیجیتال در شبکه بلاکچین ثبت می‌شوند و قابل مشاهده هستند.
- امنیت: ارزهای دیجیتال از فناوری رمزنگاری استفاده می‌کنند که آنها را بسیار امن می‌کند.
